De dienst Orthopedie beschikt over twee robots voor het plaatsen van knieprothesen. De Cori-robot wordt op Campus Aalst gebruikt, terwijl in Campus Asse de Navio™-robot wordt ingeschakeld. De Navio deed al in 2018 zijn intrede en werd in 2021 gevolgd door de Cori. Inmiddels zijn er in het OLV Ziekenhuis al meer dan 300 knieprothesen geplaatst met behulp van een van deze systemen. De evaluatie is uitermate positief, zeggen de drie betrokken kniechirurgen: dokter Tom Peeters, dokter Vincent Roosens en dokter Sebastian Faict. In de loop van 2022 werd het Cori-robotsysteem ook ingeschakeld voor het plaatsen van heupprotheses (zie filmpje onderaan deze pagina).
Wat is eigenlijk het verschil tussen Cori en Navio?
Dokter Peeters: Er is geen wezenlijk verschil. Beide robotsystemen functioneren volgens dezelfde principes. Cori is in vergelijking met Navio compacter gebouwd. Daardoor kan je er sneller en efficiënter mee werken. Maar qua precisie en gebruiksmogelijkheden zijn ze elkaars evenknie. Aanvankelijk werd de Navio afwisselend in Aalst en in Asse ingezet, dus telkens een verhuis van de ene naar de andere campus. Omdat al snel bleek dat met deze robots verbluffende resultaten werden behaald, besliste het OLV Ziekenhuis na twee jaar om over te gaan tot de aankoop van een tweede robot. Dat werd dan de Cori, die nu op Campus Aalst wordt gebruikt, terwijl de Navio in het operatiekwartier te Asse zijn plek heeft gevonden.
Over welk type robot gaat het precies?
Dokter Roosens: De Navio-en Cori-robots worden vaak een ‘smart tool’ genoemd. Het zijn geen robot die volledig autonoom een ingreep kunnen uitvoeren, of die vanop afstand met een console worden bediend. Navio of Cori is effectief een ‘slim instrument’ dat tijdens de ingreep door de chirurg in de hand wordt gehouden, net als het klassieke instrumentarium. Maar het is geïntegreerd in een volledig systeem. Het systeem geeft immers ook 3D-beelden en virtuele beeldvorming. De bijhorende computer stelt meteen de verschillende chirurgische opties voor met de selectie van de gepaste protheses. Voor elke optie kan ik vooraf de verwachte resultaten opvragen en variaties laten berekenen. Nadat ik de gewenste optie heb geselecteerd, zorgt de robot ervoor dat ik de frees en zaag met uiterste precisie kan hanteren bij het uitvoeren van de ingreep.
U sprak daarnet over een robotsysteem. Welke componenten zitten in dergelijk systeem?
Dokter Faict: In wezen gaat het om drie zaken: beeldvorming, een computer met speciale software en de smart tool, waarnaar dokter Roosens daarnet verwees.
Laten we beginnen bij de beeldvorming: hoe werkt dat concreet?
Dokter Peeters: Wanneer na de incisie het kniegewricht en de ligamenten zichtbaar liggen, kan ik met de robot het kniegewricht markeren op talrijke referentiepunten. Vergelijk dat gerust met de manier waarop een terrein digitaal in kaart wordt gebracht door coördinaten aan te brengen. Aan de hand daarvan maakt de software een driedimensionale reconstructie van het gewricht, die meteen op het beeldscherm verschijnt. Doordat het gereconstrueerde 3D-beeld kan geroteerd worden, heb ik via het scherm een beter zicht dan wat ik rechtstreeks kan zien. Een beter zicht leidt ook tot een beter inzicht van wat de ideale aanpak is. Met het systeem kan ik de verschillende opties tegen elkaar afwegen en vergelijken. Voor elke optie zorgt het systeem instant voor een berekening van de verwachte outcomes of resultaten.
Dee computer maakt dus de simulaties mogelijk?
Dokter Faict: Inderdaad. Maar om de simulaties te kunnen maken, worden bij aanvang van de procedure zowel in het dijbeen als het scheenbeen twee trekkers en infraroodsensoren aangebracht. Zij worden gekoppeld aan de driedimensionale beeldreconstructie van de knie, waardoor de software elke optie kan simuleren en daarbij het effect op het gewricht, de botten en de ligamenten kan berekenen. Bewegingsuitslagen, belasting, ligamentbalancering enzovoort zijn zo onmiddellijk beschikbaar. Het is bovendien een interactief systeem. Ik kan voor elke optie variaties ingeven, waarop de software meteen de aangepaste berekeningen maakt. Op die manier kan ik als chirurg in een mum van tijd veel meer mogelijkheden afwegen en daardoor met grote zekerheid de meest aangewezen aanpak selecteren. Dat wil zeggen: de aanpak die perfect uitvoerbaar is én die de beste resultaten oplevert.
Na de beeldvorming en de computer moeten we het ook nog hebben over de smart tool.
Dokter Roosens: Vooraf nog dit: bij de geselecteerde benadering met de bijhorende prothese hoort een virtueel 3D-beeld. Daarop is het deel van het bot of het gewricht dat verwijderd moet worden, haarscherp afgebakend en in een andere kleur gezet. Ik zie dus perfect wat me te doen staat. En daarbij kan ik gebruik maken van de freesrobot, de smart tool. Hoewel ik dit instrument in de hand houd, wordt de microfrees toch mee gestuurd als een robot. Ik kan de frees enkel in werking stellen als ze zich in het te verwijderen deel van het bot bevindt. Zodra ik de robotfrees ook maar een fractie buiten deze zone zou bewegen, valt ze automatisch stil. Met de robot-gestuurde microfrees kan de ingreep en de plaatsing van de prothese ten slotte ook met de grootste precisie en een veel kleinere foutenmarge worden uitgevoerd. Het uitgefreesde deel van het bot stemt perfect overeen met de dimensies van de geselecteerde prothese. Daardoor zit de prothese telkens als gegoten.
Waarom is een perfecte pasvorm van de prothese zo belangrijk?
Dokter Faict: Een optimale pasvorm is cruciaal voor de functionaliteit van de knie nadat de prothese is geplaatst. Het gaat echt om millimeterwerk. Hoe preciezer de prothese is geplaatst, hoe beter de knie terug kan bewegen. Meteen na het plaatsen van de knieprothese bewegen we trouwens de knie van de patiënt en het robotsysteem meet daarbij meteen de functionaliteit. Rond het beeld van de knie tekent de computer een cirkel op het scherm en die wordt groen ingevuld naarmate de beweging van de knie aan de vooropgestelde outcomes voldoet. Wij kunnen dus meteen na de plaatsing van de prothese verifiëren of het beoogde resultaat daadwerkelijk is behaald. Deze bevestiging geeft uiteraard ook extra vertrouwen dat de patiënt met succes zijn revalidatie kan aanvatten.
Leidt deze aanpak tot een kortere hospitalisatie?
Dokter Peeters: Dat kan je wel stellen. Doorgaans blijft de patiënt na dergelijke ingreep twee nachten in het ziekenhuis en kan hij daarna naar huis. Bij complexere ingrepen kan dat uiteraard iets langer zijn. Algemeen gesteld, zorgt het werken met deze robots voor een beter en sneller herstel van de patiënt.
Maar de robot wordt niet enkel voor dergelijke complexe situaties ingezet?
Dokter Roosens: Omdat het systeem voor de zogenaamd minder ingewikkelde ingrepen een grotere voorspelbaarheid van de resultaten biedt, schept dat ook vertrouwen om complexere casussen te behandelen. Dat zet mij als chirurg ook aan om voor de complexere ingrepen en de gedeeltelijke knievervangingen de ideale oplossing aan te bieden. Ik durf gerust te stellen dat ik dankzij dit robotsysteem al enkele patiënten heb kunnen helpen, voor wie een ingreep met de traditionele technieken te risicovol was. Met de klassieke benadering zou het dan trouwens om meerdere ingrepen gaan, met telkens zes maanden hersteltijd ertussen. Zonder deze robot zou ik noodgedwongen beslist hebben om deze patiënten misschien niet te opereren. Vandaag staan ze letterlijk terug op eigen benen en zijn ze mobiel… mét ‘kniegevoel’, zoals wij dat noemen.
Ziet u nog andere voordelen?
Dokter Peeters: Het robotsysteem biedt vele voordelen. Vooreerst kan de orthopedische chirurg dankzij de 3D-beeldreconstructie van de knie de ideale aanpak bepalen en die ook met grotere precisie uitvoeren. Dat daarvoor geen voorafgaande CT-scan is vereist, maakt dat de patiënt ook minder aan straling wordt blootgesteld. Daarnaast biedt de interactieve module de mogelijkheid om alle benaderingen tegen elkaar af te wegen, zodat ook op die manier met grotere zekerheid de juiste chirurgische strategie kan worden bepaald. Doordat je bij elke optie als chirurg eigen variaties kunt inbrengen en via live simulaties de bijhorende resultaten kunt laten berekenen, is er een grotere mogelijkheid tot individuele aanpassingen op maat van elke patiënt. Het wordt bij wijze van spreken standaard om een geïndividualiseerde aanpak te volgen.
Wat brengt de toekomst?
Dokter Faict: Beide systemen zullen op niet zo heel lange termijn ook een update ondergaan zodat ze ook voor ingrepen aan andere gewrichten kunnen worden ingezet zoals het heupgewricht.
