Longontsteking (pneumonie) is een ontsteking van de longblaasjes (alveoli) en het omringde weefsel. Deze ziekte komt vrij veel voor, geschat wordt meer dan 120.000 ziektegevallen per jaar. Ruim 20.000 mensen worden jaarlijks met een longontsteking uit het ziekenhuis ontslagen. In Nederland overlijden jaarlijks 15 tot 30 van de 100.000 inwoners aan een longontsteking. Een bijzondere vorm van longontsteking is longtuberculose.
Risicofactoren
Het afweersysteem speelt een belangrijke rol bij het krijgen van een longontsteking; iemand met een verzwakt afweersysteem heeft een verhoogd risico op het krijgen een longontsteking. Dit kan ontstaan bij diabetes (suikerziekte), hartfalen, chronisch obstructieve longziekten (COPD), maar ook door gebruik van bepaalde geneesmiddelen (bv. corticosteroïden en chemotherapie). Ook mensen die roken, zwaar drinken of ondervoed zijn, hebben een grotere kans op het krijgen van een longontsteking.
Soorten longontsteking
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een longontsteking die buiten het ziekenhuis is opgelopen (community acquired pneumonia, CAP) en een longontsteking die in een ziekenhuis of een andere instelling als een verpleegtehuis (hospital acquired pneumonia, HAP) is opgelopen. Dit hangt mede samen met de veroorzakende micro-organismen; de omgeving waarin de longontsteking ontstaat, is dan ook van groot belang voor de arts.
Oorzaken
Een longontsteking wordt meestal veroorzaakt door het inademen van micro-organismen b.v. bacterie, virus of schimmel. Een micro-organisme kan ook in de longen terechtkomen via het bloed (bloedvergiftiging of sepsis), vanuit een ander infectiehaard, of via de mondkeelholte b.v. bij verslikken. Een (gedeeltelijke) afsluiting van de luchtweg(-en) door een tumor, kan het opruimen van bacteriën uit de longen belemmeren, waardoor de infectie kan ontstaan. Wanneer na een operatie, hoesten moeilijk en pijnlijk is, en zo slijm in de longen achterblijft, bestaat hetzelfde gevaar.
Bacteriële of virale longontsteking
Bij volwassenen wordt een longontsteking meestal veroorzaakt door een bacterie, vooral de zogenaamde pneumokok (Streptococcus pneumoniae). Andere algemene bacteriën die longontsteking veroorzaken zijn de Haemofhilus influenzae en Mycoplasma pneumoniae. De Legionella pneumophila veroorzaakt een vorm van een longontsteking die berucht is als de zogenaamde legionairsziekte (veteranenziekte) of legionella-pneumonie en verspreidt zich via watersystemen en wel via waterdruppels. Bij mensen met aids kan Pneumocystis carinii een zeer ernstige longontsteking veroorzaken.
Virussen die een longontsteking kunnen veroorzaken zijn het griepvirus (influenza-virus), de waterpokkenvirussen en de SARS-virussen (oa. Covid-19).
Symptomen
De symptomen kunnen erg variëren, afhankelijk van de mate waarin de longontsteking zich heeft uitgebreid en afhankelijk van de verwekkers.
Men kan zich een aantal dagen niet lekker voelen en een malaisegevoel en koorts krijgen en verder een gebrek aan eetlust hebben. Het meest voorkomende symptoom van een longontsteking is hoesten met slijm. Andere symptomen zijn pijn op de borst, kortademigheid en rillingen.
Diagnose
Het verhaal van de patiënt (anamnese) en het lichamelijk onderzoek door de arts zijn erg belangrijk voor het stellen van de diagnose. Laboratoriumonderzoek kan de ernst van de longontsteking aantonen. Ook kan sputum (opgehoest slijm) onderzocht worden om er achter te komen wat de veroorzaker is en hoe die bestreden kan worden. Ook met een röntgenfoto van de longen (thoraxfoto) kan de diagnose gesteld worden.
Behandeling
Een lichte longontsteking kan thuis behandeld worden en afhankelijk van de oorzaak wordt er medicatie voorgeschreven. De koorts en de pijn op de borst kunnen door pijnstillers verminderd worden. Indien er sprake is van een ernstige longontsteking, dan wordt de patiënt in het ziekenhuis opgenomen en worden medicijnen via een infuus gegeven. Soms is extra vocht via een infuus of extra zuurstof via een neusbrilletje of een masker nodig. In het ziekenhuis wordt ook fysiotherapie toegepast om de ademhaling en het ophoesten van slijm te stimuleren. In zeer ernstige gevallen van longontsteking, waarbij de ademhaling en/of de bloedsomloop in gevaar is, wordt de patiënt op de intensive care opgenomen voor optimale observatie en behandeling.
Complicaties
Bij een bacteriële longontsteking kunnen de bacteriën zich via de bloedbaan vermenigvuldigen en zich verspreiden naar andere organen van het lichaam (bloedvergiftiging); er ontstaat een ernstige situatie waarbij de bloeddruk en/of de ademhaling in de problemen kunnen komen. Ook kan de longontsteking zich via de longblaasjes naar het longvlies verspreiden (pleuritis) of er kan zich vocht of pus (abces) tussen de longvliezen ophopen met het gevolg dat de desbetreffende long wordt ingedrukt en daardoor de ademhaling bemoeilijkt wordt.